Grafiek, wat is dat eigenlijk?
De term grafiek heb je vast wel eens voorbij horen komen. Het wordt gebruikt in de online catalogus bij techniekgroep en het staat vaak op de achterkant van een kunstwerk. Wat is dit nu precies en welke grafische technieken bestaan er?
Wat is grafiek?
Grafiek is een vorm van beeldende kunst waarbij de kunstenaar gebruikmaakt van een druktechniek om een werk in oplage te vervaardigen. Kunstwerken die op deze manieren worden gemaakt worden grafiek genoemd. Bekende voorbeelden van een druktechniek zijn; lithografie, zeefdrukken, etsen, glicé, linosnede of houtsnede. We lichten er graag een paar uit die veel voorkomen in onze collectie grafiek.
Wat is een ets?
Etsen is een natte techniek, waarbij het beeld wordt weggeëtst door middel van etswater.
De etsplaat, meestal van zink of koper, wordt bedekt met een dunne laag etsgrond, bestaand uit een mengsel van asfalt, was en hars. Na droging kan daar met een naald in worden getekend waardoor het metaal op die plaatsen bloot komt te liggen. Als de plaat daarna in een bad met etszuur wordt gelegd dan wordt het metaal in de lijnen weggeëtst. Er ontstaat een groefje waarin de inkt wordt gewreven. Op de etspers wordt het papier in de groefjes geperst waar het de inkt opneemt. Gedrukte lijnen van een ets kun je ook voelen, ze liggen enigszins verhoogd op het oppervlak van het papier.
Kleurdrukken kunnen op verschillende manieren gemaakt worden. Een zwart wit prent kan met de hand ingekleurd worden, hoewel dit geen echte kleurendruk is, uniek is dan wel dat geen twee prenten gelijk van kleur zijn. De plaat kan ook met verschillende kleuren ge-inkt worden. Dit kan in één keer gedrukt worden maar er kan ook voor elke kleur een andere plaat gebruikt worden. De mogelijkheden zijn groot en verschillende etsmethoden zijn goed met elkaar te combineren.
Wat is een litho?
Lithos betekent steen. Lithografie wordt daarom ook wel steendruk genoemd. Er wordt immers gebruik gemaakt van licht poreuze kalksteen, die gemakkelijk water opneemt. Deze druktechniek berust op het principe van waterafstoting door vet. De delen van de steen die de afdruk moeten realiseren, worden met vet bewerkt door een stift, krijt of inkt. Met deze materialen wordt de gewenste afbeelding op de steen gemaakt. De delen van de steen die niet worden bewerkt worden juist extra wateropnemend gemaakt, zodat deze, als ze nat zijn, vet zullen afstoten en dus geen afdruk zullen maken. Omdat er een afdruk wordt geleverd zonder dat er sprake is van hoogte- en diepteverschillen in de drukvorm, is lithografie een vlakdruktechniek.
Wat is een zeefdruk?
Een zeefdruk is een grafische techniek waarbij drukinkt wordt gezeefd door een houten raam, dat is bespannen met een fijn gaas van natuurzijde of kunststof. Wanneer het raam met de bespannen zijde op papier wordt gelegd en er drukinkt doorheen wordt gezeefd, dan geeft dat een zeer gelijkmatige bedrukking. Als er een gedeelte van het gaas wordt afgedekt, dan laat dat gedeelte geen inkt door; alleen het open gedeelte levert tijdens het drukken de gewenste afbeelding op. Dit afdekken kan op verschillende manieren gebeuren, o.a. met papiersjablonen, met snijfilm en met fotografische sjablonen. Met zeefdruk kan op verschillende ondergronden worden gedrukt, zoals papier, textiel, hout, glas of kunststof . Er zijn veel combinatiemogelijkheden en een rijk scala aan kleuren.
Wat is een linosnede?
Linosnede of linoleumsnede is een hoogdruktechniek, waarbij een afbeelding wordt uitgesneden uit een stuk linoleum. Er bestaan speciale zachte linoleumsoorten voor kunstenaars.
De techniek is te vergelijken met de houtsnede. Omdat het snijden in de plaat linoleum makkelijker is - het materiaal is zachter - kunnen vloeiender lijnen ontstaan, maar een linosnede is doorgaans wat grover van tekening. Daardoor is hij beter dan de houtsnede geschikt voor grotere vlakken en grote formaten. De drukvlakken zijn gladder en missen de nerftekening van het hout.
Kunstwerk in oplage
Wanneer een kunstenaar een grafische druktechniek gebruikt, wordt het kunstwerk in een gelimiteerde oplage gemaakt en iedere druk wordt door de kunstenaar met de hand genummerd en gesigneerd. Wie grafiek leent of koopt, heeft dus een stukje ambacht in huis.