Abstracte kunst, hoe kijk je er naar?

Wat is abstracte kunst?

Abstracte kunst is kunst waarbij je niet direct iets herkenbaars ziet. Je wordt als toeschouwer aan het werk gezet bij het kijken naar een kunstwerk. Je kunt vaak niet direct 'lezen' wat de kunstenaar bedoeld heeft. Dat maakt het kijken wat lastiger maar tegelijkertijd ook interessanter. Je wordt als het ware uitgenodigd om een verhaal te maken en je eigen gevoel een rol te laten spelen bij de beleving van het kunstwerk.

Een klein beetje geschiedenis! 
In de 20e eeuw, in de periode van het modernisme, ontstaat de abstracte kunst. Het abstraheren van een voorstelling. In het begin van de eeuw is het niet meer nodig om iets zo echt mogelijk te schilderen of tekenen, de fotografie heeft deze plek ingenomen. Voor de kunstenaar wordt het belangrijker om bijvoorbeeld zijn gevoel uit te drukken, een de impressie van bijvoorbeeld een landschap of persoon weer te geven of een moment proberen te vangen. Dat laatste is een duidelijk kenmerk van het impressionisme. De snelle toets geeft een levendigheid en nog altijd een herkenbare weergave.

    

Iets later in de 20e eeuw ontstaan er diverse stromingen op verschillende plekken in Europa. Kleur, vorm en compositie worden belangrijker en deze vormen de basis binnen de moderne kunst. In Nederland kennen we bijvoorbeeld de Stijl van Mondriaan en Van Doesburg waarbij uiterst zorgvuldig en enorm abstract geschilderd wordt. Alles wordt beperkt tot geometrische vormen en primaire kleuren.

Ook in het kubisme van Picasso zijn geometrische vormen het uitgangspunt, nog wel herkenbaar als persoon of voorwerp maar zeker niet realistisch. Het gevoel wordt belangrijker, de emotie of de essentie van iets of iemand. Bij het expressionisme vormt het gevoel de basis voor het maken. Kunst als uiting van de interne wereld van een kunstenaar. Door kleurgebruik, penseelstreek of compositie krijgt een kunstwerk een lading persoonlijke mee.

  

Tweede helft van de 20e eeuw in Europa
Na de Tweede Wereld Oorlog komt de protest beweging Cobra (Copenhagen, Brussel en Amsterdam) op. Een kunstenaarscollectief van kunstenaars uit Denenmarken, België en Nederland. Herkenbaar is de invloed van kindertekeningen en primitieve materialen. Deze kunstenaars zetten zich af tegen de kunstacademie en het hele keurige schilderen. Ze willen maken om te maken. Zonder vooropgezet plan. Gewoon doen, net zoals je dat ziet bij kinderen. Kan je eigen kind dat ook? 

  

Ook in deze periode zijn er weer diverse stromingen, onder andere het abstract expressionisme (in Amerika), de nul beweging met onder andere werk van Jan van Schoonhoven en Armando en het geometrisch abstract ook wel constructivisme genoemd van Josef Albers en Jan van der Ploeg.

   

Abstractie in de hedendaagse kunst
Tegenwoordig wordt er nog  altijd gebruik gemaakt van abstractie. De collectie van Kunstuitleen Utrecht omvat veel kunstwerken waarbij een strakke vorm, een gevoel van expressie, een onherkenbare voorstelling de revue passeren. De abstractie is onderdeel geworden van de beeldtaal van kunstenaars. Als kijker wordt het je niet altijd makkelijk gemaakt. Heb je houvast nodig bij het kijken naar kunst? Wil je de intentie of bedoeling weten van de kunstenaar om een kunstwerk te 'begrijpen'? Dat is heel logisch. Ook zonder deze informatie kun je van kunst genieten en het ervaren. Probeer het eens en ga kijken! 

 

Tips bij het kijken naar abstracte kunst!

Maak gebruik van onderstaande tips! Zo wordt het kijken en vooral ervaren van abstracte kunst een hele belevenis.

  1. Kijk eens wat langer naar een kunstwerk. Daag jezelf uit om minimaal 30 seconden te kijken.
  2. Onderzoek als het ware het kunstwerk. Ga op zoek naar antwoorden op de volgende vragen. Wat herken je in het kunstwerk? Wat is het? Wat voor gevoel roept het op? Welke kleuren zie je? Hoe denk je dat het gemaakt is? Wat doet de grootte van het kunstwerk met je?
  3. Deel je ideeën en gevoelens. Hoe kijkt en ervaart de ander het kunstwerk?
  4. Wat is de titel? Vaak kun je via de titel van een kunstwerk geholpen worden. De kunstenaar geeft je als het ware een richting mee waarop je kunt kijken, denken of voelen.
  5. Geniet!

Een kleine greep kunstenaars in de collectie van Kunstuitleen Utrecht met abstract werk:

Carel Blotkamp
Jaap Hillenius
Kim van Erven
Toon Laurense
Gerard 't Hart
Helmuth van Galen

Bekijk ook het mini college: Hoe kijk ik naar abstracte kunst!